رده لوله مانیسمان چیست؟

اگر در حوزه‌های صنعتی کار می‌کنید، احتمالاً رده لوله مانیسمان به گوشتان خورده و از خود پرسیده‌اید منظور از رده لوله مانیسمان چیست؟ به‌صورت کلی، از رده برای شناسایی، دسته‌بندی و تعیین کاربرد لوله‌های بدون درز استفاده می‌شود. اما نحوه رده‌بندی چطور است و چه استانداردهایی برای این کار وجود دارد؟ در ادامه به سراغ جواب این سؤال‌ها رفتیم و پرکاربردترین رده‌ها را به همراه جدول رده‌بندی معرفی کردیم. پس اگر می‌خواهید با رده بندی لوله های بدون درز آشنا شوید، تا انتهای این مقاله همراه لوفا بمانید.

نگاهی کلی به مشخصات هندسی لوله مانیسمان

پیش از اینکه بگوییم منظور از رده لوله مانیسمان چیست، بهتر است ابتدا با مشخصات هندسی لوله‌های بدون درز آشنا شوید. در تصویر زیر می‌توانید مشخصات هندسی این لوله‌ها را ببینید و در ادامه هم توضیحات بیشتر را ذکر می‌کنیم.

• قطر داخلی لوله (ID): این قطر، اندازه فضای خالی داخل لوله را نشان می‌دهد و محلی است که مواد از آن عبور می‌کند.
• قطر خارجی لوله (OD): قطر خارجی، قطر کل لوله است که شامل قطر داخلی و ضخامت دیواره لوله می‌شود.
• ضخامت دیواره (WT): ضخامت دیواره، فاصله بین قطر داخلی و خارجی لوله است. رده بر اساس این اندازه تعیین می‌شود و استانداردهای خاص خود را دارد.
• سایز اسمی لوله (NPS): سایز اسمی بسته‌ به قطر لوله‌ها متفاوت است و در لوله‌هایی با قطر کمتر از 1/8 تا 12 اینچ، سایز اسمی شامل بخشی از دیواره لوله به همراه قطر داخلی آن است. اما در لوله‌هایی با قطر بیشتر از 14 اینچ، سایز اسمی برابر با قطر داخلی لوله است. 

حال که با این مشخصات آشنا شدید، در ادامه توضیحات بیشتری را در مورد رده لوله مانیسمان ارائه می‌کنیم.

منظور از رده لوله مانیسمان چیست؟ معرفی انواع رده لوله

رده لوله مانیسمان یا اسکجول (Schedule)، یک سیستم استاندارد برای تعیین ضخامتِ دیواره لوله‌های مانیسمان است. از این رده‌ها، معمولاً برای شناسایی و همچنین تعیین قیمت و کاربرد لوله‌های مانیسمان یا بدون درز استفاده می‌کنند. طبق این استاندارد، لوله‌های بدون درز در رده‌های مختلفی مثل 10، 20، 40، 80، 120 و غیره دسته‌بندی می‌شوند. هر چه رده لوله مانیسمان بالاتر باشد، ضخامت دیواره آن هم بیشتر است. مثلاً ضخامت دیواره لوله مانیسمان رده 40 نسبت به رده 20 بیشتر است.

توجه کنید که رده لوله مانیسمان، ضخامت دیواره آن را بر حسب یک واحد کمّی مثل اینچ یا میلی‌متر نشان نمی‌دهد. بلکه رده، یک اندازه اسمی و استاندارد است که برای شناسایی لوله‌های مانیسمان استفاده می‌شود و فقط ضخامت کلی دیواره در رده‌های مختلف را نسبت به هم نشان می‌دهد. پس استفاده از اعدادی مثل 20، 40 و 80، کمّی بودن شاخص رده را نشان نمی‌دهد. همچنین، اگر چندین لوله مانیسمان با سایزهای اسمی مشابه داشته باشید، با افزایش رده، ضخامت دیواره آن‌ها هم بیشتر می‌شود. در تصویر زیر می‌توانید ضخامت دیواره رده‌های مختلف در یک سایز اسمی مشخص را ببینید.

چه استانداردهایی در رده بندی لوله مانیسمان به کار می‌رود؟

لوله‌های مانیسمان هم مثل سایر لوله‌های فولادی، طبق استانداردهای مختلفی ساخته می‌شوند. هر یک از این استانداردها، بر اساس معیار و شاخص‌های مخصوصی، رده لوله مانیسمان را تعیین می‌کنند. از جمله مهم‌ترین استانداردها برای رده بندی لوله بدون درز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: 

• مؤسسه استاندارد ملی آمریکا (ANSI): استاندارد ANSI، رده لوله‌های مانیسمان را بر اساس پارامتری به اسم Schedule Number یا به‌اختصار SCH تعیین می‌کند. شاخص SCH یا همان اسکجول، استانداردی است که توضیحات این مقاله را بر اساس آن نوشتیم. در این استاندارد، رده لوله بر اساس ضخامت دیواره خارجی مشخص می‌شود و هر چه رده بیشتر باشد، لوله هم توان تحمل فشار بیشتری دارد.
• انجمن مهندسین مکانیک آمریکا (ASME): این انجمن استانداردهای مختلفی را برای لوله‌های بدون درز یا مانیسمان ارائه کرده است. یکی از این استانداردها، رده لوله مانیسمان بر اساس شاخص وزنی است. براین‌اساس، رده لوله مانیسمان به سه دسته استاندارد (STD)، قوی (XS) و خیلی قوی (XXS) تقسیم می‌شود.

ANSI و ASME، به ترتیب از استاندارهای B36.10 و B31.3 برای رده بندی لوله‌های بدون درز استفاده می‌کنند. همچنین علاوه بر موارد بالا، استانداردهای دیگری هم مانند API، DEN، GB و JIS وجود دارند که بسته به کشور و منطقه از آن‌ها استفاده می‌شود. قبلاً در مقاله آشنایی با استانداردهای لوله مانیسمان، در مورد استانداردها صحبت کرده بودیم و اگر به دنبال اطلاعات بیشتری دراین‌رابطه هستید، پیشنهاد می‌کنیم آن را مطالعه کنید.

پرکاربردترین رده های لوله مانیسمان کدامند؟

لوله‌های مانیسمان رده‌های مختلفی مثل رده 10، 20، 40، 60، 80، 120 و غیره دارند که ابعاد و مشخصات هندسی هر کدام متفاوت است. از میان آن‌ها، لوله‌های مانیسمان رده 20، رده 40 و رده 80 جزء پرکاربردترین لوله‌ها هستند و به‌صورت گسترده در صنایع مختلف استفاده می‌شوند. در ادامه، کاربرد و مشخصات فنی هر یک از این رده‌ها را بیشتر توضیح می‌دهیم.

معرفی لوله مانیسمان رده 20

لوله مانیسمان رده 20، یکی از پرکاربردترین لوله‌های مانیسمان است که ضخامت و وزن زیادی ندارد. ازآنجایی‌که ضخامت دیواره لوله مانیسمان رده 20 نسبت به رده‌های 40 و 80 کم‌تر است، از این لوله بیشتر در انتقال سیالات کم‌فشار استفاده می‌شود. لوله مانیسمان رده 20، از اندازه 1/2 تا 24 اینچی با قطر بیرونی 15.88 تا 609.6 میلی‌متری تولید و به بازار عرضه می‌شود. همچنین، ضخامت دیواره آن‌ها می‌تواند بین 6.35 تا 12.70 میلی‌متر متغیر باشد. باتوجه‌به میزان فشاری که لوله مانیسمان رده 20 می‌تواند تحمل کند، از آن در موارد زیر استفاده می‌شود: 

• خطوط گازرسانی خانگی
• سیستم‌های آبیاری
• خطوط انتقال نفت و گاز با فشار کم
• تأسیسات ساختمانی

آشنایی با لوله مانیسمان رده 40

لوله مانیسمان رده 40 یکی دیگر از لوله‌های مانیسمان است که به‌خاطر دوام و استحکام بالا، به‌صورت گسترده در صنایع مختلف استفاده می‌شود. ضخامت دیواره این لوله نسبت به لوله مانیسمان رده 20 بیشتر است و می‌تواند دمای بالا و فشار بیشتری را تحمل کند.

سایز اسمی (NPS) لوله مانیسمان رده 40، بین 1/8 تا 32 اینچ و ضخامت دیواره خارجی آن‌ها بین 1.73 تا 17.48 میلی‌متر، متغیر است. باتوجه‌به ویژگی‌هایی که این رده دارد، در صنایع زیر استفاده می‌شود: 

• انتقال نفت، گاز و مواد پتروشیمی در پالایشگاه‌ها
• مخازن ذخیره‌سازی سیالات
• سیستم‌های لوله‌کشی آب و فاضلاب
• سیستم‌های لوله‌کشی گرمایش و تهویه مطبوع
• اسکلت فلزی ساختمان‌ها
• لوله‌های هیدرولیک و پنوماتیک
• صنعت کشتی‌سازی
• سکوهای نفتی

لوله مانیسمان رده 80

لوله مانیسمان رده 80، ضخامت دیواره زیادی دارد و در برابر فشار داخلی و همچنین شرایط محیطی سخت بسیار مقاوم است. به دلیل استحکام بسیار بالا، از این لوله‌ها در صنایع حساسی مثل پتروشیمی‌ها، چاه نفت و خطوط انتقال گاز در مسافت‌های طولانی استفاده می‌شود. سایز یا اندازه اسمی لوله مانیسمان رده 80، می‌تواند بین 1/8 تا 24 اینچ متغیر باشد. همچنین به دلیل ضخامت دیواره بیشتر، وزن برخی از این لوله‌ها در هر متر می‌تواند به بیش از 440 کیلوگرم برسد. کاربردهای اصلی لوله مانیسمان رده 80 عبارت‌اند از:

• انتقال مواد شیمیایی در پتروشیمی‌ها 
• انتقال سیالات خطرناک مثل اسیدها 
• انتقال بخار و آب با فشار و دمای بالا
• سیستم‌های تولید برق

جدول رده بندی لوله مانیسمان

جدول رده بندی لوله بدون درز یا مانیسمان، ابزاری است که به ما در شناسایی و انتخاب لوله‌ها کمک می‌کند. این جدول دارای اطلاعات مختلفی مثل ضخامت دیواره، فشار کاری، رده و غیره در مورد هر لوله است. در واقع، با استفاده از این جدول می‌توانید مطمئن شوید که لوله مناسبی را با استاندارد درست، برای پروژه خود انتخاب کردید. جدول‌های رده‌بندی مختلفی برای لوله مانیسمان ارائه شده اما در بیشتر موارد، استفاده از جدول ASME B36.10 می‌تواند انتخاب خوبی باشد.

برای انتخاب رده از استانداردهای لوله مانیسمان استفاده کنید

در این مقاله گفتیم که منظور از رده لوله مانیسمان چیست و انواع رده‌ها را معرفی کردیم. همچنین به معرفی پرکاربردترین رده‌های لوله مانیسمان و جدول رده بندی آن‌ها پرداختیم. امیدواریم که به سؤالات شما دراین‌رابطه پاسخ داده باشیم اما اگر همچنان سؤالی دارید، در بخش کامنت‌ها از ما بپرسید.

اکنون که با رده لوله مانیسمان آشنا هستید، به‌خوبی می‌توانید بهترین رده را بر اساس نیازتان انتخاب کنید. برای این کار، استفاده از استانداردها و جدول رده‌بندی را حتماً پیشنهاد می‌کنیم.