لوله یا پایپ (Pipe) و تیوب (Tube) دو محصول پرکاربرد در صنایع مختلف هستند و کاربردهای گسترده‌ای دارند. برخی از افراد به‌خاطر شباهت‌های ظاهری و کاربردهای تقریباً مشابه تصور می‌کنند که پایپ و تیوب یکی هستند و تفاوتی ندارند. اما در واقعیت، این دو محصول تفاوت‌هایی در ساختار و کاربرد با همدیگر دارند. در همین راستا، در این مقاله در مورد تفاوت های تیوب با لوله یا همان پایپ صحبت می‌کنیم. اگر می‌خواهید با تفاوت‌های این دو از لحاظ مختلف آشنا شوید، تا انتهای این مقاله با لوفا همراه باشید.
تیوب (Tube) چیست؟
تیوب یا Tube، مقاطع توخالی هستند که شکل ظاهری آنها می‌تواند گرد، بیضی، مربع و یا مستطیلی شکل باشد. مواد سازنده تیوب‌ها باتوجه‌به کاربرد می‌تواند فولاد، مس، آلومینیوم و حتی پلاستیک باشد. از تیوب‌ها در ساخت تجهیزاتی که تحت فشار هستند و استحکام و یکپارچگی در آنها ضروری است، استفاده می‌شود. تیوب‌ها همچنین در انتقال مواد و سیال‌هایی که سرعت جریان آنها بالا است یا تحت دما و فشار زیادی هستند هم کاربرد دارند.
از دیگر استفاده‌های تیوب می‌توان به انتقال گرما و بخار اشاره کرد و به‌عنوان مبدل حرارتی هم کاربرد دارند. توجه داشته باشید که تیوب‌ها بیشتر در سیستم‌های بسته‌ای که فاصله انتقال مواد کم است، استفاده می‌شود. برای همین در کوره‌های حرارتی یا در ساخت موتور ماشین از تیوب‌ها استفاده می‌کنند. البته کاربرد تیوب‌ها فقط به استفاده‌های صنعتی ختم نمی‌شود و در حوزه‌های دیگری هم کاربرد دارند. برای مثال در ساخت دوچرخه، مبلمان منزل، محافظت از سیم و کابل‌ها، دستگاه‌های پزشکی و غیره هم از تیوب‌ها استفاده می‌شود.
در بیشتر مواقع، کاربرد تیوب‌ها بر اساس قطر خارجی (OD) و ضخامت دیواره (WT) آنها تعیین می‌شود. یعنی با کمک این دو شاخص می‌توانید عملکرد تیوب‌ها را اندازه‌گیری و بررسی کنید. در واقع این دو شاخص نشان می‌دهند که هر تیوب، توانایی تحمل چه میزان فشاری را دارد و در کجا می‌توانید از آن استفاده کنید. علاوه بر این موارد، جنس، نوع درز و استاندارد ساخت تیوب‌ها هم در انتخاب آنها تأثیرگذار است.
پایپ (Pipe) چیست؟
پایپ (Pipe) یا لوله، یک مقطع توخالی گرد و استوانه‌ای‌شکل است که از آن در انتقال مواد مختلفی مثل نفت، گاز، آب، فاضلاب، مواد پتروشیمی و غیره استفاده می‌شود. لوله‌ها هم مثل تیوب‌ها، می‌توانند از ماده‌های مختلف تولید شوند اما معمولاً از فولاد، مس، پلاستیک و یا بتن ساخته می‌شوند. بر خلاف تیوب‌ها که دو سر آنها صاف است، لوله‌ها معمولاً دارای اریب در یک طرف هستند تا راحت‌تر به هم وصل شوند.
سطح لوله‌ها همواره استوانه‌ای‌شکل است و همین موضوع باعث شده که فشار را در سطح خود به صورت مساوی تقسیم کنند. به همین خاطر، برای انتقال مواد در مسافت‌های طولانی از لوله‌ها استفاده می‌شود چون توانایی تحمل فشار زیادی را دارند. درست مانند تیوب‌ها، لوله‌ها هم می‌توانند به‌صورت درزدار یا بدون درز تولید شوند. از بین این دو، لوله بدون درز به‌خاطر ساختار یکپارچه‌ای که دارد، مقاومت و استحکام بیشتری هم دارد.
پایپ‌ها معمولاً بر اساس اندازه اسمی لوله یا همان NPS دسته‌بندی می‌شوند. شما بر اساس اندازه اسمی لوله می‌توانید متوجه شوید که باید از این لوله در کجا و چه شرایطی استفاده کنید. همچنین برای انواع سیالات، NPSهای خاصی وجود دارد. برای مثال از NPS 6 می‌توان در سیستم‌های انتقال آب، فاضلاب و روغن استفاده کرد اما برای انتقال نفت و گاز مناسب نیستند. همچنین قطر داخلی لوله یا همان ID که ظرفیت لوله را نشان می‌دهد هم در انتخاب لوله تأثیرگذار است. تا اینجا با تفاوت Pipe و Tube تا حد زیادی آشنا شدید اما در ادامه می‌خواهیم به‌صورت جامع‌تر به مقایسه این دو بپردازیم.
تفاوت Tube و Pipe در چیست؟
به صورت کلی، لوله یا پایپ (Pipe)، یک استوانه تو خالی است که از آن برای انتقال سیالات و مواد مختلف مثل نفت، گاز، مواد پتروشیمی، آب و غیره در فواصل طولانی استفاده می‌شود. اما تیوب (Tube)، یک مقطع توخالی با اشکال مختلف است که برای انتقال مواد در فواصل کوتاه کاربرد دارد. از تیوب معمولاً در سیستم‌های بسته‌ای مثل موتور خودرو و کوره‌های حرارتی استفاده می‌شود و مقاومت بیشتری در برابر گرما و فشار دارند. اما تفاوت‌ها فقط به این موارد ختم نمی‌شود و از جنبه‌های مختلفی مثل شکل ظاهری، جنس، روش تولید، قیمت و غیره می‌توان این دو را مقایسه کرد.
1- بررسی تفاوت های Pipe و Tube از نظر شکل و سایز
یکی از تفاوت های لوله با تیوب، شکل ظاهری و سایز آنها است. سطح لوله‌ها، همواره گرد و استوانه‌ای‌شکل است که مزیت بزرگی برای آنها ایجاد کرده است. این سطح به لوله‌ها کمک می‌کند تا با کمترین مقاومت، مواد مختلف را در طول خود انتقال دهند. این در حالی است که تیوب‌ها علاوه بر شکل استوانه‌ای، می‌توانند به‌صورت بیضی، مربع و مستطیلی هم باشند.
با اینکه لوله و تیوب از سیستم اندازه‌گیری مشابهی استفاده می‌کنند، اما شاخص‌های اندازه‌گیری آنها فرق می‌کند. سایز لوله (Pipe) بر اساس سایز اسمی لوله یا NPS تعیین می‌شود. این سایزبندی نمی‌تواند به‌صورت مستقیم قطر داخلی و خارجی آن را مشخص کند و باید از جدول‌های معادل‌سازی استفاده کرد. برخلاف لوله، اندازه تیوب بر اساس قطر خارجی (OD) و ضخامت دیواره (WT) تعیین شود که اندازه‌های دقیق آن را نشان می‌دهد.
2- ضخامت دیواره پایپ و تیوب
منظور از ضخامت دیواره، فاصله بین سطح داخلی و خارجی لوله یا تیوب است. به‌صورت کلی، ضخامت دیواره لوله‌ها بیشتر از تیوب‌ها است. دلیل هم این است که لوله‌ها فشار بیشتری تحمل می‌کنند و باید استحکام لازم را داشته باشند. اما چون از تیوب‌ها بیشتر در انتقال مواد کم‌فشار مانند هوا و بخار استفاده می‌شود، ضخامت دیواره نازک‌تری دارند. برای ضخامت پایپ و تیوب، استانداردهای مختلفی مثل ISO، ASTM و ASME تدوین شده است. بر اساس این استانداردها و مواردی مثل نوع سیال، فشار و دمای سیال، جنس لوله و غیره، مشخص می‌شود که برای هر کار، ضخامت دیواره لوله یا تیوب باید چقدر باشد.
3- متفاوت بودن کاربرد پایپ و تیوب
یکی دیگر از تفاوت های لوله و تیوب، کاربردهای متنوع این دو است. معمولاً از لوله‌ها برای انتقال مواد و سیالات مختلف در فواصل طولانی استفاده می‌کنند. اما در بیشتر مواقع، تیوب‌ها در سیستم‌های بسته برای انتقال مواد در فواصل کوتاه و در شرایط محیطی سخت کاربرد دارند. تیوب‌ها در انتقال گرما، انرژی و بخار هم می‌توانند کاربردی باشند.
4-آیا Pipe و Tube استحکام متفاوتی دارند؟
بله، یکی دیگر از تفاوت‌های پایپ و تیوب، استحکام آنها است و پایپ‌ها معمولاً استحکام بیشتری دارند. دلیل هم این است که از مواد سنگینی مثل فولاد، چدن و آلومینیم ساخته می‌شوند اما تیوب معمولاً از مواد سبک‌تری مانند مس، برنج و پلاستیک ساخته می‌شود. علاوه بر این، ضخامت پایپ یا لوله‌ها، بیشتر از تیوب‌ها است و این موضوع هم باعث استحکام بیشتر پایپ‌ها شده است.
البته این امکان هم وجود دارد که لوله‌ها را از پلاستیک و تیوب‌ها را از فولاد بسازند. در واقع بسته به کاربرد و نوع استفاده، هر کدام می‌تواند استحکام لازم را داشته باشند. در نتیجه نمی‌توان به‌صورت قطعی تعیین کرد که استحکام کدام یک بیشتر است.
5- تفاوت در فرایند ساخت لوله و تیوب
برای ساخت لوله‌ها معمولاً از روش‌های نورد گرم، اکستروژن، جوشکاری، نیروی گریزازمرکز یا ریخته‌گری پاششی استفاده می‌کنند. اما چون تیوب‌ها به دقت بیشتری برای ساخت نیاز دارند، برای تولید آنها معمولاً از روش نورد سرد استفاده می‌شود. این روش کمک می‌کند تا تیوب بادقت و جزئیات بیشتری تولید شود. البته تیوب‌ها را با روش‌های دیگری مثل ریخته‌گری پاششی هم می‌توان تولید کرد و محدودیتی دراین‌رابطه وجود ندارد.
6- جنس تیوب و پایپ
تیوب و پایپ از لحاظ جنس و مواد به‌کاررفته، تفاوت‌های زیادی ندارند. هر دوی آنها از مواد مختلفی مثل فولاد، مس، آلومینیوم، پلاستیک و آلیاژهای مختلف ساخته می‌شوند. اما درصد و میزان این موارد در هر کدام می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، درصد و ترکیب موادی مثل آلومینیوم و فولاد در تیوب باید به‌گونه‌ای باشد که ضمن حفظ استحکام، انعطاف‌پذیری بالایی هم داشته باشد. همچنین در ساختار پایپ معمولاً از کربن و فولادهای خالص کم‌آلیاژ استفاده می‌کنند تا به‌خوبی بتواند در مقابل فشارهای داخلی مقاومت کند.
7- قیمت پایپ بالاتر است یا تیوب؟
پایپ و تیوب به لحاظ قیمتی هم تفاوت‌هایی دارند اما نمی‌توان یک قاعده کلی برای آن تعیین کرد. به‌صورت کلی، قیمت پایپ بیشتر است چون هم از مواد سنگین‌تری ساخته می‌شود و هم به‌خاطر ضخامت بیشتر، ماده بیشتری در ساخت آن استفاده می‌شود. اگر بخواهیم دقیق‌تر بیان کنیم، قیمت پایپ و تیوب به مواد اولیه، ضخامت، طول، کاربرد و فرایند تولید آنها بستگی دارد. اما اگر فرض کنیم که این موارد تأثیرگذار برای لوله و تیوب یکسان باشند، معمولاً قیمت لوله بیشتر از تیوب است.
سؤال دیگری در مورد تفاوت های لوله و تیوب دارید؟
در این مقاله سعی کردیم از جنبه‌های مختلف، به بررسی تفاوت Tube و Pipe بپردازیم و کاربردهای آن را هم بیان کردیم. امیدواریم که توانسته باشیم به سؤالات شما دررابطه‌با تفاوت لوله و تیوب پاسخ دهیم. اگر همچنان سؤالی در این مورد دارید، می‌توانید در بخش کامنت‌ها از ما بپرسید تا به شما پاسخ دهیم.
